Adalet Akademisi Gözlemleri - 2

Adalet Akademisinde ders verdiğim dönemde karşılaştığım ve aktarmayı borç bildiğim bazı olayları bir önceki yazımda aktarmıştım. Okumamış olanlara bu yazıdan önce o metni okumalarını tavsiye ediyorum: <http://gundemliyorum.blogspot.com.tr/2015/01/adalet-akademisi-gozlemleri.html>

Olaylar hakkında mümkün olduğunca yorum yapmadığım dikkat çekmiştir. Üzerinden çok zaman geçmemiş olmasına rağmen, sayıca fazla olması, aynı dersi defalarca anlattığım için olayların iç içe geçmesi ayrıntıları bihakkın hatırlamamı ve aktarmamı engelliyor. Dolayısıyla belleğimde en fazla iz bırakanları aktardım. Bu yazıda da, olayları hatırlamaya çalıştıkça o karmaşa içinden canlanıp gelenleri kaleme aldım. Elbette ufak tefek farklılıklar olacaktır. Ama genel itibariyle yaşanmış olayları aksettiriyor.

Azınlıklar meselesi

Hırant Dink davasının beni en çok zorlayan mesele olduğunu yazmıştım. Söylemeyi unuttuğum iki nokta var ilk yazıda…

İlk olay, daha doğrusu mesele şu: Dink’in Türklüğe hakaretten mahkûm olduğu davaya ilişkin Yargıtay Ceza Genel Kurulu kararını incelerken, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının itirazında yer alan ve bu haliyle YCGK kararına da aynen geçen uzunca bir metin var. Bu metin, Dink’in dava konusu edilen cümlesinin içinde yer aldığı yazı dizisinin özenli ve bizzat Dink’in ifadelerine sadık kalınarak yapılmış bir özeti. Bütün bir yazı dizisini satır satır okumak mümkün değildi sınıfta. Dolayısıyla ben de bu özeti kullandım. Sınıftan itirazlar geldi. Özetin güvenilir olmayabileceği söylendi. Bu itirazların özellikle kararı eleştirmeme tepki gösteren arkadaşlardan geldiğini belirtmeliyim. Yazı dizisini okuduğumu, özetin iyi ve asıl ifadelere sadık olduğunu, eğer bana güvenmiyorlarsa daha sonra internetten kolaylıkla yazıya ulaşabileceklerini belirttim muteriz adaylara. Özeti okurken, hızlı okumak zorunda kaldığımız için, bazı önemli noktaların anlaşılamaması riskine karşı arada kısa açıklamalar yaptım. Ancak aynı muteriz adaylar benim yazının anlaşılmasını manipüle ettiğimi söylediler. Yaptığım açıklamaya katılmıyorlarsa hemen ifade etmelerini istedim. Nihayetinde metni okurken, bence ve muhataplarımın çoğunca, Dink’in o meşhur cümlesindeki kanın Türk’ün veya Türk’lerin değil diaspora Ermenileri’nin kanı olduğu, zehir metaforunun düşman Türk takıntısı olduğu kendiliğinden ortaya çıktı. İlk başta olumsuz tavır takınan bazı adayların bu duruma hayret ettiğini gözlemledim. Ancak yine de, metni okumuş olmamıza rağmen, gerekçelerinin ne olduğu sorusuna yanıt vermekten kaçınarak bazı adaylar ısrarla, o cümlenin Türklüğe hakaret anlamına geldiğini söylemeye devam etti. Buna da ben hayret ettim.

Azımsanmayacak sayıda adayın bir başka itirazı, Dink’in kaleminin kuvvetli olduğunun belli olduğu, bir aktivist olarak o cümlenin yanlış anlamaya müsait olduğunu öngörmesi gerektiği ve daha düzgün bir cümle kurması gerektiği oldu. İfade özgürlüğünün tam da bu olmadığını anlatmaya çalıştım adaylara, dilim döndüğünce.

İkinci olay belki daha vahim: Yine azımsanmayacak sayıda aday, bu davanın siyasi bir dava olduğunu söyledi. Ama asıl önemlisi, bir aday, bu konuyu sınıfta işlememize ve tartışmamıza gerek olmadığını açıkça söyledi. Zira dava siyasi bir davaydı, herkesin kendine ait siyasi bir görüşü vardı, bu konu üzerinde uzlaşmak mümkün değildi. Hayretle sordum adaya: “Bu davada hakim veya savcı olduğunuzda, hukuki değil kendi görüşünüz çerçevesinde siyasi bir karar vereceğinizi mi iddia ediyorsunuz?” Ne cevap aldığımı hatırlamıyorum.

Dink davasındaki tutumla ilişkisi kurulacak bir olay, azınlıklarla ilgili olarak yaşandı. Ara başlığı açmamın asıl sebebi de bu.

Anayasa Mahkemesi iki farklı kararında, aynı basit gerekçelerle, nüfus kayıtlarındaki din hanesine ilişkin Nüfus Kanunundaki ibarenin iptali başvurusunu reddetmişti. Mahkemeye göre, Anayasal güvence altındaki kimsenin dini inançlarını ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaması ile nüfus kaydının kişinin dinini de içermesi arasında bir çelişki yoktu. Mahkeme, “bu kuralın da zorlayıcı bir niteliği ve zorlama ile bir ilişkisi bulunmamaktadır” diyordu. Adaylara, Mahkemenin zorlamayı çok dar yorumladığını, muhtemelen kişinin başına silah dayandığı bir durumda dinini açıklamayı anladığını, ancak baskın bir dinin olduğu popülasyon içerisinde ve gayri Müslimlerin başına gelenlerin malum olduğu bir ülkede, sadece dinin ne olduğunun resmi makamlar tarafından sorulmuş olmasının bile zorlama olarak kabul edilmesi gerektiğini söyledim. Söylediğim şeyin doğruluğu yanlışlığı bir yana, bir adayın tepkisini aktarmam gerekiyor. Aday, isyan edercesine yerinden fırladı, yüksek sesle ve titreyerek mealen şöyle dedi: “Bu ülkede azınlıklar ne çekmiş, ne zorluğu yaşamış? Hepsi bu ülkenin kaymağını yedi. En zenginler onlardı. En rahat yaşayan onlardı. Biz askerlik yaptık zamanında onlar ticaret yapıp zengin oldu.” Ayrıntıları hatırlamadığım için söylediği diğer şeyleri aktaramıyorum ama ihanetten de bahsettiğini söylemeliyim. Sınıfın da hakkını vermek lazım. Hemen yanındakiler adayı sakinleştirmeye çalışırken, diğerlerinden söz konusu adayın sözlerine eleştiriler geldi. Ben de, hadi hiçbir şeyden haberiniz yok, Salkım Hanım’ın Taneleri’ni de mi izlemediniz, 6-7 Eylül olaylarını da mı duymadınız demek zorunda kaldım. Bu olayın, avukatlıktan gelenler sınıfında geçtiğini ve itirazda bulunan adayın kırk yaşının üstünde olduğunu belirteyim.

Konjonktürel Savunma

Metodoloji dersinde incelediğim kararlar, bir pozitif hukuk çalışması yapmadığımız için, güncel olmak zorunda değildir. Dolayısıyla 1970lerden başlayarak 2000lere kadar gelen tarihlerde ortaya çıkmış kararlardır. Dink davası da dahil olmak üzere, işlediğimiz kararların neredeyse hepsi için adayların benim kararlara yönelttiğim eleştirilere yönelik itirazı, “konjonktürellik” oldu. Kararların dönemin konjonktürünün ürünüydü ve öyle anlaşılması ve okunması gerekiyordu. Bu yargıda bir miktar haklılık payı var elbette, ancak sorun, bu argümanın neredeyse kararları meşrulaştırmak üzere kullanılmasıydı. Şimdiye kadar çok yorum yapmadım ancak bu konuda söylemek istediğim bir şey var: Ben bu tutumu, yani hatalı mahkeme kararlarının hatasını tartışmak yerine dönemin şartlarına bakarak anlaşılabilir bulma eğilimini, hukukçuluğa içkin bir otorite aşkıyla açıklıyorum. Aldığımız hukuk eğitimi, her noktasında, hukuku halkın, toplumun somutlaşmış değer yargıları gibi göstermek suretiyle, hukukçuyu da genele uyan, uyması gerektiğini düşündürten bir insan haline getiriyor. Türk Milleti adına karar veren veya vereceğinin bilincindeki hukukçularda bu çok daha açık bir şekilde göze çarpıyor. Bu durumda her dönemin iktidarına kucak açan yargı mensuplarını anlamak kolaylaşıyor.

Yaş Meselesi

Gündemdeki asıl mesele, genç yaşta hakim olma imkanıydı esasında. Bu konuda net bir şeyler söylemek zor. Tam olarak hangi yaşın hakimlik için en uygun olduğuna karar vermenin ölçütleri üzerinde bile uzun uzun konuşmak lazım. Ancak hem yeni mezunlarla hem de avukatlıktan geçenlerle muhatap olduğum için, sadece izlenimlerime dayalı, gerekçelendirmekte zorlanacağım spekülatif birkaç şey söylemek istiyorum.

Hakimlik ve savcılık, çok büyük bir yetki ve itibar kazandırıyor. Bu büyük bir yük. Bu büyük yükün birdenbire taşınmaya çalışılmasının hem kişinin kendi psikolojisi üzerinde yıkıcı etkileri olabilir hem de istenmeyen davranışlara yol açabilir. Kendi 25 yaşımdaki halimi düşünüyorum. Nasıl hakim veya savcı olabilirdim ki!

Çoğunca ev geçindirme derdinde bile olmamış, hiçbir yükümlülük yüklenmemiş, uğradığı en büyük haksızlık öğretim üyesinin verdiği düşük not olmuş, aşık olmamış, ilişki yürütmemiş, cinsel ilişkiye girmemiş, terkedilmemiş, aldatılmamış, en fazla ailesine karşı basit birkaç meselede hesap vermek zorunda kalmış bir gencin o büyük yükün altına girmesini istemek haksızlık.

Avukatlıktan gelen adayların, üstlenmek üzere oldukları sorumluluğun çok daha farkında olduklarını gördüm. Dersi dinleme, düşüncelerini ifade etme, tepkilerini gösterme konusunda çok daha tutarlı idiler. Ancak onlar açısından, özellikle kırk yaşını geçmiş olanlardan açıkça aldığım tepki, yeni şeyler okuma ve öğrenme konusundaki isteksizleriydi. Bir hukukçunun, hele de bir hakimin insana ve topluma dair pek çok şey bilmesi gerektiğini, bunu hukuk öğretiminin sağlamadığını söylediğimde, “artık bizden geçti” dediler.

…

Bu ikinci yazıyı, ilkine oranla biraz daha fazla yorumla yazmış oldum. Bu konuda son bir yazı daha yazıp bırakacağım. Hep kötü şeylerden bahsettik, biraz da Akademide şahit olduğum ve beni ümitlerinden bazı gelişmeleri aktarmak istiyorum. Muhtemelen hukuk öğretimine ilişkin söyleyeceğim birkaç şeyi de ekleyerek….

Adalet Akademisi Gözlemleri-1

Fatma Barbarosoğlu’nun bir köşe yazısında aktardığı Türkiye Adalet Akademisi izlenimleri ve asıl olarak hakimlik yaşı hakkındaki yargısı, her nedense çok ses getirdi. Her nedense diyorum, zira ne Barbarosoğlu bunu söyleyen ilk insan, ne de bu konuda çok aykırı bir fikir beyan etmiş durumda. Bizdeki 23 yaşında hakim olabilme imkanının sakatlığına dair, büyük bir kısmı o yaşta hakim-savcı olmuş pek çok deneyimli isimden yakınma duymuşumdur. Bizzat ben de bunu sıklıkla dile getiririm. Akademisyenlerin hakimlik savcılık mesleğine kabulle ilgili ilk eleştirisinin “yaş” olduğunu bilirim. Yakın zamanda Adalet Bakanı da artık genç yaşta hakim‑savcı olmanın yolunu kapattıklarını, belli bir süre avukatlık yapmanın zorunlu olacağını söylemişti. Ancak özellikle genç arkadaşlarımız sosyal medya vasıtasıyla tepki gösterdiler. Ortaya koyulan argümanların düzeyi, Akademi hatıralarımı yazma niyetimi somutlaştırmama neden oldu.

“Hatıralar” dememe bakmayın, sadece bir buçuk yıl ders verdim Akademide. Kaba bir hesapla, toplam bin kadar hakim­-savcı adayıyla karşılaştım. Bir kısmına on altı, bir kısma on iki, bir kısmına ise sekiz saat ders verdim. Sekiz saat ders verdiğim iki grupla, asıl olarak Akademide bulunma nedenim olan Hukuk Metodolojisi dersi haricinde, bir de dört saatlik Hukuk ve Edebiyat dersi kapsamında bir araya geldim. Derslerine girdiğim adayların bir kısmı ağırlıklı olarak yeni mezunlardan, yani gençlerden oluşuyordu. Diğer kısım ise avukatlıktan hakimliğe geçen gruptu. Yaşlarımız yakındı, hatta benden büyükler vardı.

Hukukçu; mahkeme, özellikle de yüksek mahkeme kararlarıyla yetişir. Bu kararlar çoğunlukla “yanlış” kararlardır. Fakültedeki sınavlarda Yargıtay’ın, Danıştay’ın veya Anayasa Mahkemesinin kararlarını eleştirmemiz, hatalarını bulmamız gerekir. Kayda değer bir mesai harcadığım uzmanlık alanım Hukuk Metodolojisi olunca, bu “yanlış” kararlar meselesi benim için çok daha önemli. Zira bütün bir dersi, yanlış kararlar üzerinden anlatmak zorundayım. Neden böyle olduğunu şu anda anlatmama gerek yok ama hayatımın büyük bir kısmını, ismini cismini bilmediğim hakimleri eleştirerek geçiriyorum. Hayatımda iki kez adliye binasına girdiğimi düşünecek olursak, ilginç bir ilişkim var hakimlerle. Bir tür yel değirmeni gibiler benim için: kararlarına karşı savaş açtığım ama görmediğim, konuşmadığım varlıklar. Neyse ki lisansüstü derslerimiz vardı da oraya gelen hakimler sayesinde, Akademi öncesinde “Ama ben hiç hakim görmedim” cümlesini kurmadım.

Akademide karşılaştığım bin kadar aday, Akademi yönetiminde muhatap olduğum birkaç kişi, ders arasında karşılaştığım yüksek yargı mensupları, benim açımdan yepyeni bir dünyayı gözlemleme ve keşfetme imkanı oldu. Öğrenciler dahil bütün erkeklerin askeri bir disiplinle saç sakal tıraşı olduğu, her daim ütülü takım elbiseli ve döpiyesli erkek ve kadınlar, parlak ayakkabılar… On beş yıla yakın süre üniversitede öğrencilerle vakit geçirmiş ve üniversitenin bürokratik havasına çok kısa bir süre bulaştıktan sonra giyim kuşamın, saç ve sakalın sadece estetik bir mesele olduğuna inanarak, biraz da inatla yılda ancak birkaç kere takım elbise giyen, uzun saç ve sakallı veyahut usturaya vurulmuş kafasını aynaya baktığında daha estetik bulan birisi olarak, kendimi elbette yabancı bir ülkeye geziye gitmiş bir turist gibi hissetim. Eksik olmasınlar, Akademi sakinleri de bunu sıklıkla hatırlattılar. İşte yıllardır peşinde olduğu hakimler, bizzat kendileri olmasa bile adayları karşımdaydı ve görülecek küçük bir hesabımız vardı. Sanırım bir anlamda Hukuk Metodolojisi dersini anlatırken işlediğim kararların akıl almaz hatalarının hesabını biraz da onlara sormak istedim. Şaka bir yana, daha doğrusu, “Aman dikkat edin! Bakın böyle karar verdi selefleriniz, muhtemelen siz de vereceksiniz, uyarımı dikkate alın!” demeye çalıştım.

“Bakmayın hatıralar dediğime”, dedim yukarıda, ama “hatıralar” dememi haklı çıkaracak tanıklıklarım var. Sadece benim açımdan yeni bir dünyayı gözlemlemek değil tanıklığım, yaşadığım kanlı canlı olaylar var. Hatırlanmaları, konuşulmaları, tartışılmaları gerekiyor. Yazarken meseleleri gruplandıracağım için az sayıda gibi görünen bu olaylar, adalet yönetiminin geleceği için kaygı duyanlar açısından yol gösterici olabilir.

Olaylara geçmeden, önemli bir noktanın altını çizmeliyim: Aktaracağım anekdotlar, adayların tamamına ilişkin bir resim vermez. Üstelik pek az bir kısmı hemen o anda aleni olarak, bir kısmı ders bitiminde yanıma gelerek, bir kısmı daha sonra sosyal ağlar vasıtasıyla mesaj atarak üzüntülerini, hatta utançlarını dile getirdi. Ancak aktaracağım olaylar istisna da sayılamazlar. Zira söz konusu olaylarda jest ve mimikleriyle, müstehzi tebessümleriyle, bakışlarıyla ve hatta susmalarıyla destek verenler de vardı.

Şimdi geçelim olaylara….

Akademi’de beni en çok zorlayan olay, açık ara Hırant Dink davası oldu. Dink Türklüğe hakaretten mahkum olmuş, Yargıtay’ın ilgili ceza dairesi sübuta ilişkin bozmama kararı vermiş, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının itirazı üzerine Yargıtay Ceza Genel Kurulu itirazı incelemiş ve o da suçun sabit olduğunu söylemişti. Dava hakkında ayrıntılı incelemeyi Akademi yayınlarından çıkan Hukuk Metodolojisi kitabında yaptım. Bunun dışında kısa bir değerlendirme yazısı da yazmıştım, konuyu bilmeyenlerin önce onu okumasını tavsiye etmeliyim. http://ucnokta.co/tum-yazilar/hukuk/yarginin-zehirli-dili.html

Ermeni misin Ermenici mi?

Dink davasından bahsedeceğimi, ilk saatlerde derse ilişkin açıklama yaparken söylüyordum sınıfa. Sorunu, bir ifadeyi anlamlandırma sorunu olarak teşhis ediyordum. Elbette ayrıntılı anlatım sırasında meselenin çok daha büyük, anlayamama sorunundan öte bir boyutu olduğu ortaya çıkıyordu.

Sanırım ilk dersti ve gençlerden müteşekkil savcı adayları sınıfındaydım. Belirttiğim şekliyle Dink davasına kısa bir atıfta bulundum ve konumuz icabı mantık hatalarına geçtik. Tam olarak hangi bağlamda olduğunu hatırlayamıyorum, ancak muhtemelen önyargılarla ilgili bir şeyler söylerken, bir savcı adayı, oldukça sinirli bir şekilde, “Siz de önyargılısınız” dedi. Neden öyle düşündüğünü sordum. Aldığım cevap şöyleydi: “Ermeni misiniz, Ermenici misiniz bilmiyorum ama geçen ders Dink davasında hakimlerin yanlış karar verdiğini söylediniz. Siz de önyargılarınızla değerlendiriyorsunuz.” Sükunetimi koruyarak, dilim döndüğünce, henüz Dink davasını işlemediğimizi, kendisinin bu konuda bir bilgisinin olup olmadığımı merak ettiğimi, ama asıl olarak davayı inceledikten sonraki görüşlerini merak ettiğimi söyleyerek konuya devam ettim.

Derslerde sivri ve provokatif bir dil kullanırım. Eleştirinin hakkını vermek gerektiğine, dostlar alışverişte görsün hesabı dolaylı ve imalı cümlelerin gerekli etkiyi yaratmayacağına inanırım. Muhtelif kararları eleştirirken, elbette hakaret boyutunda değil ama, saçmaya saçma, komiğe komik demekten geri kalmayan sıfatlar kullandım. Benim Ermeni mi yoksa Ermenici mi olduğumu merak eden savcı adayının, kullandığım sivri dil nedeniyle beni uyardığını, TCK’nın ilgili maddelerini hatırlattığını, sonrasında ise dilimi biraz törpülemek zorunda kaldığımı itiraf etmeliyim. Bir süre ifade vermeye çağrılmayı bekledim, ne yazık ki!

Biz Biliriz Dink’i!

Bir başka sınıfta Dink davasını incelemeye henüz başlamıştık. İlk tartışmayı, Dink’in mahkumiyetine neden olan cümlesi üzerine açarım. Tek başına o cümlenin hangi anlama geldiğini sorarım. Esasında hiçbir anlama gelmez çünkü bağlamından koparılmıştır. Ama tuzak kurarım karşımdakilere. Cümleyi bağlamından kopuk değerlendirmeye direnmelerini beklerim. Genelde tuzağa düşerler ve cümleden anlam çıkarmaya çalışırlar. Eğer yukarıda verdiğim linki takip ettiyseniz, biliyorsunuz: Dink’in cümlesi ilk bakışta Türklerden boşalacak bir kandan bahseder gibidir ve daha da kötüsü bu kan zehirlidir. Adaylarımız sağolsunlar, bu cümleye muhteşem anlamlar verdiler. “Yazar burada bütün Türkler öldürülmeli ve kanları Ermenilerin kanlarıyla değiştirilmeli diyor” diyeni mi ararsınız yoksa “Türkler öldürülmeli ve toprakları ellerinden alınarak Ermenistan’a verilmeli diyor” diyeni mi? Ama benim açımdan Akademi hatıralarımın en karanlığı, bu cümleyi tartışırken ve ben cümlenin grameri nedeniyle söylenen anlamların doğru olamayacağını gösterirken, kendinden oldukça emin bir şekilde el kaldırarak söz isteyen bir adayın sözleri oldu: “Biz Hırant Dink’in kim olduğunu da ne yapmak istediğini de biliyoruz. Bize boşuna bunları anlatmanıza gerek yok. Karar yerinde bir karardır!” Eksik söyledim: Bu sözleri benim için en karanlık hatıra haline getiren, yüz elli kişilik sınıftan on beş kadar adayın alkışlarla bu sözlere destek vermesiydi. Ne kadar utandığımı, ırkçılığı ve ayırımcılığı hakim adayları arasında bu kadar açık bir şekilde ifade etmiş olmalarının ümidimi ne kadar kırdığını kendilerine de söyledim. Ancak o sahneyi zaman zaman ürpererek hatırladığımı söylemeliyim.

Dilbilgisi ve Kanun

Ara başlık bulmakta zorlandım. Mesele şu: Dink kararını incelerken, üzerinde mutlak surette durulması gereken nokta, Dink’in yazdığı o meşhur cümlenin anlamını tespit edebilmek için, eskilerin tabiriyle siyakına ve sibakına bakmak gerektiği, yani öncesine ve sonrasına, yani bağlamına. Dink’in cümlesi bir köşe yazısı içerisinde geçiyordu ve o köşe yazısı da bir yazı dizisinin sadece bir parçasını oluşturuyordu. Bağlamı içerisinde kan Türk’e değil Ermeni’ye aitti, Ermeni kimliğine, özellikle de diasporadaki Ermeni kimliğine karşılık geliyordu ve zehirden kastedilen düşman Türk takıntısıydı. Dolayısıyla cümlenin anlamını vermek için, elbette o yazı dizisini okumak gerekiyordu. Savunma, bilirkişi raporu ve mütalaa bu yönde fikir beyan ettiği halde, ilk derece mahkemesi böyle bir zorunluluğu olmadığını söylemiş ve mahkumiyet kararı vermişti. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının itirazında da aynı itiraz dile getirilmiş, Yargıtay Ceza Genel Kurulu ifadenin bağlamı içinde okunması gerektiğini kabul etmiş, ama nasıl olduğu belli olmayan bir şekilde yine de mahkumiyet kararı vermişti. Konunun bu noktasında şöyle söylerim öğrencilerime: “Sizlere metodoloji alanında öğretebileceğim mutlak doğruların sayısı çok az. Anlattıklarımın büyük bir kısmı tartışmalı ve istisnaları bulunan konular. Ama kendimden hiçbir şüphe duymadan kesinlikle doğru diyebileceğim bir şey varsa, o da, bir ifadenin anlamını, ancak ve ancak bağlamını dikkate alarak belirleyebileceğinizdir.” Yine söyledim bunu. Genç bir arkadaş söz istedi. Genç olduğunu çok iyi hatırlıyorum çünkü hakimlik için 25 yaşın çok küçük olduğunu söylediğimde, kendisinin 22 yaşında olduğunu söylemişti –erken gitmiş okula, hiçbir aşamada takılmamış ve 23 yaşında hakim olarak atandı. Bu arkadaş, ben, dedi, “kanunları uygulamakla mükellefim. Kanunların söylemediği bir şeyi yapmam gerektiğini söyleyemezsiniz. Kanunların hiçbir yerinde, bir cümleye anlam vermek için bağlamına bakılması gerektiği yazmıyor. Dolayısıyla ben de öyle bir ifadeye anlam vermek için öncesine sonrasına filan bakmak zorunda değilim.” Konuştuğu dilin hiçbir kuralının da kanunlarda yazmadığını söyleyecek oldum, dilin dönmedi, nutkum tutuldu, bir şeyler söyledim ama ikna edebildiğimi sanmıyorum.

İlgi, Merak ve Motivasyon

Fatma Barbarosoğlu’nun hakimlik yaşı ile ilgili söyledikleri çok ses getirdi ama adayların ilgisizliğine dair söyledikleri üzerine yorum yapılmadı. Sosyal ağlarda, “asıl kendisi düşünsün niye dinlenilmediğini, iyi anlatamadı ki dinlenilmemiş” gibi bir yorum gördüm. Benim için de geçerli olabilir elbette bu, ama aynı ilgisizliğe tanıklık ettim.

Sadece ilk dersi anlatayım. Zira daha sonraki derslerde karşılaştığım ilgisizlik örnekleri, doğrudan benden kaynaklanıyor olabilir. Benim anlatış tarzımı veya anlattığım konuyu beğenmemiş olabilirler. Dolayısıyla o örnekler, varsa bir sorun, o soruna ilişkin bir şey söylemiyor olabilir. Ancak ilk derste, sabah 9.30’da konferans salonuna girdiğimde, sınıfın azımsanmayacak bir kısmı uyuyordu. Kimin geleceğini ve ne anlatacağını bilmiyorlardı. Uyumaya gelmişlerdi. Bir kısmı ise, beni gördükleri, dersi anlatacak kişi olduğumu anladıkları halde, kendi aralarında sohbet ediyor, oldukça keyifli bir şekilde cep telefonları ile oyun oynuyorlardı. O grup iki hafta boyunca belki de hiç ders dinlemedi. Ben bir şekilde onları rahatsız edip dersi dinlemeye zorladığımda ise, zaman zaman edep sınırlarını zorlayan müdahalelerde bulundular. Tekrarlayayım: Derslerine girdiğim adayların tümünden bahsetmiyorum. Hatta bazen dersi dinlemek ve konulara devam etmek isteyen adaylar, ders esnasında açıkça arkadaşlarına eleştiri yönelttiler ve onları daha uyumlu olmaya davet ettiler. Ancak azımsanmayacak sayıda adayın bu ilgisizliği ve ilgi göstermek zorunda bırakıldıklarında hırçınlaşmaları, çok da hayra yorulabilecek gibi değil.

Kitap Okumuş Hakim?

Hangi düzeyde ve hangi konuda ders veriyor olursam olayım, konuyu bir şekilde kitap okumaya getiririm. Muhataplarımın kitap okuma alışkanlıklarının düzeyi kadar neler okuduğunu da merak ederim. Ne yazık ki, yıllardır değişmeyen bir durum var: Hukukçular kitap okumuyor. Hukuk öğretiminin hukuk dışında başka hiçbir alanla ilişki kurmaya izin vermemesi gerçeğinin yanında, hukukçular kendiliklerinden ne farklı bilim alanlarını merak ediyor ne de edebiyatla sağlıklı bir ilişki kurabiliyor. Akademide de kitap okumaya ilişkin sorduğum sorulara oldukça ümit kırıcı cevaplar aldım. Haklarını vermeliyim, avukatlıktan gelen adayların bir kısmı, oldukça donanımlıydı. Yıllardır meydanı boş buluyor olmanın rahatlığıyla konuşurken, zaman zaman mahcup ettiler beni…

Fuhşu Kendine Meslek Edinmiş Kadın

Anayasa Mahkemesinin, eski TCK’da yer alan bir maddeye ilişkin verdiği talihsiz bir ret kararı vardır. Fuhşu kendine meslek edinmiş kadının tecavüze uğraması durumunda fail, normalde alacağı cezanın üçte biriyle cezalandırılıyordu. Bu hükmün eşitliğe aykırılığı nedeniyle yapılan anayasaya aykırılık iddiasını AYM reddetmişti. Bu kararı da Hukuk Metodoljisi kitabında ayrıntılı bir şekilde inceledim. Bir de kısa değerlendirme yazısı var, merak edenler bakabilir: http://ucnokta.co/tum-yazilar/hukuk/fahisenin-irzina-gecmek.html

Bu kararın incelenmesiyle ilgili aktarmam gereken iki olay var. İlk olay, genç savcı adaylarının sınıfında meydana geldi. Kararı inceledik ve arkasından toplumda bazı grupların ayırımcılığa uğradığını, yasalar düzeldiğinde bile ayırımcı eylemlerin devam ettiğini, yargı mensuplarının bu konuda dikkatli olması gerektiğini de söyledim. Bir savcı adayı, oldukça heyecanlı ve sinirli bir şekilde, söz almaya bile gerek duymadan yerinden fırladı ve şöyle dedi: “Ben alnının teriyle ekmek parası kazanmak için sabahtan akşama kadar çalışan amele ile bir fahişeyi denk tutamam!” Karşılık olarak neler söylediğimi hatırlamıyorum.

İkinci olay, avukatlıktan hakimliğe geçenlerin sınıfından. Yaşı benden de büyük bir aday, ben daha henüz hangi kararı inceleyeceğimizi yeni söylemişken söz aldı ve şöyle dedi: “Ben bu kararı biliyorum. Anayasa Mahkemesinin verdiği karar çok doğrudur. Ancak daha sonra meclis bu hükmü kaldırdı ve oldukça yanlış bir düzenleme yapıldı. Fahişelerle namuslu kadınların eş tutulması kabul edilemez!”

Bu olayı vesile kılarak eşe tecavüz konusunu da işlerim sınıfta. Tahmin edilebileceği üzere pek çok aday eşe tecavüz diye bir şey olamayacağını, kültürümüzde ve dinimizde böyle bir şey olmadığını, eşlerin birbirlerine karşı görevlerini yerine getirmeleri gerektiğini söyledi. Adayların bir kısmının henüz evlenmediği hatta henüz hiç cinsel ilişkiye girmediğini varsayabiliriz. Ancak itirazı dillendiren büyük bir kısmına medeni hallerini sordum ve evli olduklarını öğrendim.

Evlenen Kadının Soyadı

Evlenen kadının sadece evlenmeden önceki soyadını taşıyabilmesi yılan hikayesine döndü Türk hukukunda. Mahkemelerin verdiği ret kararları, Anayasama Mahkemesinin verdiği anayasaya uygunluk kararı, AİHM’nin verdiği aykırılık kararı, daha sonra ilk derece mahkemelerinin verdiği kabul kararının temyizinde Yargıtay’ın verdiği bozma kararı. Neyse ki en son AYM bireysel başvuruyla meseleyi büyük ölçüde karara bağlamış oldu. Akademide bu meseleyi de inceledik, gerekçeleri tartıştık. Elbette ne olmalı sorusu da geldi gündeme. Adayların ağırlıklı olarak Türk gelenek ve göreneklerine atıf yaptıklarını, ailenin birliğine vurgu yaptıklarını, ailenin toplumun temeli olduğuna ilişkin sarsılmaz bir inanca sahip olduklarını gördüm. Kadın adaylardan cılız birkaç ses çıktı. Ama hiç unutamayacağım yorum, yine bir kadın adaydan geldi: “Eğer ben bir erkeği sevmişsem, hayatımı onunla birleştirmişsem, onun soyadını taşımayı da şeref sayarım!”

Bu vesileyle, AİHM ile ilgili algıya ilişkin de birkaç şey söylemeliyim: Adaylarımızın büyük bir kısmı, AİHM’yi yabancı ve düşman bir kurum olarak görüyor. Yargıtay veya AYM’ye yöneltmedikleri eleştirileri, AİHM kararlarına yöneltiyorlar. Mahkemenin Türk kültürüne yabancı olduğunu, verdiği kararlarda sübjektif olduğunu söylüyorlar. Anayasanın 90. maddesini, AİHM’nin mahkumiyet kararlarının yeniden yargılama nedeni olduğunu hatırlattığımda ise, insan haklarının ebedi değişmez hakikatler olmadığını söylüyorlar. Kim hangi sonucu çıkarır bilemem, ama kolaylıkla yapılabilecek bir tespit bu.

Adalet ve Ahlak

Adaylarla olan diyaloglarımızda beni en çok üzen şey, adalet ve ahlak konusundaki basmakalıp bilgilerdi. Sözgelimi, ahlak nedir sorusuna, adaylarımız toplumun genel ahlakından başka cevap veremediler. Doğru bir yargı kararı nasıl bir karar olmalı soruma, adil olmalı diyen adaylar da dahil olmak üzere, neredeyse hiç kimse adalet hakkında tek bir kitap bile okumamıştı. İşlerinin adalet dağıtmak olduğunu söyleyen hakimlerin adalete ilişkin derli toplu birkaç cümle bile kuramıyor olması üzücü değil mi?

Son Söz

Şimdilik bu kadar “hatıralar”. Zamanla hatırladıklarımı yazar, derler toplarım. Ancak şunu belirtmeliyim: Eğer ortada bir suçlu aranacaksa, onlar hakimler veya adaylar değil. Hakimlerin eksiklikleri ve kusurları, bütün hukukçuların eksikliği ve kusuru. Hakimlerin eksikliği ve kusuru, her şeyden önce hukuk öğretimini programlayanların ve yürütenlerin kusuru. Bu hatıraları, belli bir meslek grubunu küçümsemek veya aşağılamak için yazmadım. Hasbelkader hakim adaylarını gözlemleme fırsatı buldum ve hukuk fakültesinden mezun olmak ne demektir, onu gördüm. Onlarda kendimi de gördüm. Alacağımız çok yol var, tek bildiğim bu.

(Gözlemlerin devamı niteliğindeki ikinci yazı için tıklayınız.)